Kuchnia litewska
Opublikowano: 15-08-2018
Orzeźwiający litewski chłodnik, pachnące czosnkiem i majerankiem kibiny, pieprzny i kwaskowaty kindziuk – litewska kuchnia oferuje wiele różnorodnych smaków. Duży wpływ na jej kształt miały inne narody zamieszkujące tereny Litwy – Polacy, Ukraińcy, Białorusini, Tatarzy i Żydzi, a po rozbiorach I Rzeczpospolitej Niemcy i Rosjanie.
Tradycyjna, litewska kuchnia jest bardzo smaczna, jednak dosyć kaloryczna i ciężkostrawna. A to ze względu na to, że przygotowane potrawy musiały zapewnić energię ludziom, którzy ciężko pracowali w surowym klimacie. Na stołach Litwinów od wieków królują potrawy przyrządzane ze zbóż, owoców leśnych, grzybów, dziczyzny i zwierząt hodowlanych.
Składnikiem codziennej diety jest chleb. Najczęściej na stołach gości ten ciemny, ciężki, żytni. Chleb może być z dodatkami. Najczęściej dodawany jest kminek, ale często też słonecznik lub inne ziarna. Można spotkać nawet słodkawy chleb z pestkami arbuza. Litwini wytwarzają sery w najróżniejszych odmianach, np. białe sery twarogowe, naturalne lub z dodatkami takimi jak mak, rodzynki czy papryka. Ciekawostkę może stanowić twaróg z dodatkiem kminku. Ciekawy smak ma Džiugas – litewski parmezan dojrzewający od 12 do 36 miesięcy. Pysznym deserem mogą być Sūrelisy czyli serki w polewie czekoladowej. Innym słodkim przysmakiem jest ser jabłkowy. Nazwa może być lekko myląca, gdyż wyrób ten nie jest produkowany z nabiału, a z jabłek, cukru i cynamonu. Za to jego kształt przypomina tradycyjny twaróg. Jest on bardzo słodki, dlatego najczęściej podaje się go pokrojonego w plasterki lub kostkę do gorzkiej herbaty, kawy lub wina.
Składnikiem wielu potraw są ziemniaki i mąka. Jedną z bardziej znanych są cepeliny, na Suwalszczyźnie nazywane kartaczami – duże, ziemniaczane pyzy. Tradycyjnie podawane z mięsnym nadzieniem ze skwarkami i polane śmietaną. Jednak w różnych regionach można spotkać ich inne warianty, np. polane grzybowym sosem, wypełnione rybnym farszem czy wegetariańską wersję z białym serem. Inną potrawą opartą o ziemniaki jest kugelis – babka ziemniaczana ze skwarkami.
Kibiny (lit. kibinai) to danie o karaimskim rodowodzie. Najsmaczniejsze można zjeść w Trokach. Są to dość duże pierogi z farszem z siekanego mięsa baraniego lub wołowego. Zdarzają się również nadziewane wieprzowiną, nie są to jednak oryginalne kibiny, gdyż Karaimowie nie jedzą wieprzowiny. Jeszcze inną tradycyjną mączną potrawą są kołduny, które przypominają swoim wyglądem polskie uszka. Są one nadziewane surową siekaną wołowiną, baraniną lub jagnięciną z łojem wołowym przyprawionymi majerankiem, czosnkiem, solą i pieprzem. W zależności od regionu podawane w rosole lub same.
Najbardziej popularną zupą jest chłodnik (lit. šaltibarščiai), chętnie spożywany zwłaszcza podczas upałów. Przepisy na niego mogą się nieco różnić. Najbardziej tradycyjny jest ten ugotowany z młodych buraków wraz z łodygami, zakwaszony kwasem chlebowym, z dodatkiem zielonego ogórka, jajek na twardo, szczypiorku i koperku. Wymieszany ze śmietaną i podawany z ziemniakami. Na Litwie zwyczaj jedzenia ciepłych zup praktycznie zanikł, podawane są zimne albo w temperaturze pokojowej.
Litwini od wieków słynęli z wyrobu i wędzenia wędlin. Najbardziej znanym ich wyrobem jest kindziuk (lit. kindzukas albo skilandis). Twarda, długo wędzona i dojrzewająca wędlina powstaje z dość tłustego, posiekanego mięsa wieprzowego przyprawionego m.in. pieprzem i czosnkiem. Ma pieprzny i kwaskowaty smak. Jest to dość droga wędlina, ze względu czasochłonną produkcję.
Najpopularniejszym bezalkoholowym napojem jest kwas chlebowy (lit. gira). Oczywiście nie jest on obcy Polakom, jednak nie jest u nas tak popularny jak na Litwie. Tam nawet Coca-Cola wykupiła jedną z marek giry. Napój ten powstaje w procesie fermentacji chleba z dodatkiem cukru lub owoców oraz drożdży. Tradycja jego picia na Litwie sięga X wieku.
Wysokokaloryczna kuchnia wymaga zadbania o dobre trawienie. Przez wieki Litwini uważali, że najlepszym sposobem na problemy z niestrawnością jest alkohol. Dzięki temu powstały ciekawe receptury różnych trunków. Słynna jest ziołowa nalewka Trejos Devynerios, czyli trzy dziewiątki. Swoją nazwę 9 ziołom gorzkim, 9 piekącym i 9 aromatycznym, które wchodzą w jej skład. Innym bardzo popularnym trunkiem jest mocny, bo aż 50% Suktinis. Ma on nawet status litewskiego dziedzictwa kultury. Suktinis jest miodowym destylatem wzmacnianym spirytusem z dodatkiem ziół.
Litwa jest znana ze wspaniałych piw. Na szczególną uwagę zasługuje Švyturys Baltas, pszeniczne i jęczmienne piwo górnej fermentacji o owocowym aromacie i lekko słodkim posmaku. Jako zakąskę do piwa serwuje się wędzony biały ser, chleb smażony z czosnkiem i topionym serem albo wędzone świńskie uszy.
tekst: Karolina Świgut / foto. K. Świgut, O. Hryvinska
Chili Traders Challenge – Baltica 2018 / www.chilitraders.com partnerzy: www.zatorland.pl / www.czasnamolo.pl