Rydz od dawna występuje w polskiej tradycji.
Rudy rydz, zdrów jak rydz, lepszy rydz niż nic – to częste powiedzonka. Rudy rydz – to zrozumiałe, jest rudy. Lepszy rydz niż nic – logiczne, zawsze coś jest lepsze od niczego. Zdrów jak rydz – kontrowersyjne, bo rydze często są zaczerwione (robaczywe), bywają zaatakowane przez pasożytujące na nich grzyby (wtedy zamiast blaszek pod spodem kapelusza widać gładki, biały nalot, który nie jest z pewnością oznaką zdrowia); wreszcie w miejscach uszkodzeń przebarwiają się na zielono (co nie wygląda specjalnie atrakcyjnie). Jesienią dla wielu staje się przedmiotem westchnień i pożądania. Do lasu ruszają starzy i młodzi, grzybiarze doświadczeni i początkujący, wszyscy w jednym celu: na rydze. Wypatrywać, tropić, zbierać, a potem smażyć, dusić, marynować, kisić, blanszować, mrozić, suszyć…
Przyjrzyjmy się więc naszemu bohaterowi dokładnie.
Potocznie rydzami nazywamy trzy gatunki mleczajów: mleczaja rydza, mleczaja świerkowego i mleczaja jodłowego (późnojesiennego). Mleczaj rydz (Lactarius deliciosus) jest związany z sosnami, mleczaj świerkowy (Lactarius deterrimus) ze świerkami, zaś mleczaj jodłowy (Lactarius salmonicolor) z jodłami (a nie z późną jesienią, co sugerowała poprzednia nazwa). Przeciętny grzybiarz najczęściej nie odróżnia tych gatunków, traktując je wszystkie jako rydze. Pomyłka w obrębie tych trzech gatunków jest niegroźna, bo wszystkie trzy są jadalne i smaczne. Wszystkie są zabarwione pomarańczowo (różny odcień i intensywność koloru), wszystkie wydzielają mleczko przypominające sok z marchewki, wszystkie mają pomarańczowe blaszki, walcowaty trzon (który szybko staje się pusty), podwinięty lub u starszych okazów lejkowato wgłębiony kapelusz, koncentryczne przebarwienia na powierzchni kapelusza, często ciemniejsze jamki na powierzchni trzonu. Czujność powinny wzbudzić: watowate kosmki na kapeluszu, białe mleczko, brak mleczka, kremowe zabarwienie blaszek i brązowe przebarwienia w miejscu ich uciśnięcia, brak blaszek (a zamiast nich gładka, biała, skorupiasta powierzchnia spodu kapelusza). W razie jakichkolwiek wątpliwości bezwzględnie stosujemy zasadę nie jem.
Tyle o wyglądzie, czyli cechach widocznych dla każdego.
Co znaleźli w mleczaju rydzu naukowcy?
Kaloryczność mleczaja rydza to 38,86 kcal (164,88 kJ) w 100 g świeżej masy. Węglowodany to 6,26 g/100 g świeżej masy. W suszu 4,4% to frakcja polisacharydowa (cokolwiek to oznacza). Poza tym glikoproteina (zbudowana z 4 cukrów i 17 różnych proteinogennych aminokwasów) – związek działający immunostymulująco i przeciwnowotworowo; lipidy, 15 kwasów tłuszczowych, związki fenolowe o działaniu przeciwutleniającym oraz azuleny działające przeciwbakteryjnie (szczególnie skuteczne przeciw prątkom gruźlicy i gronkowcowi złocistemu), związki podobne do kortyzonu mające działanie antyreumatyczne, 6 związków indolowych, serotonina, kwas indolilooctowy, melatonina, indoliloacetonitryl i 5-hydroksytryptofan. Zainteresowanym pełnym opisem właściwości chemicznych i farmakologicznych grzybów polecam lekturę książki autorstwa pani Bożeny Muszyńskiej, doktora nauk farmaceutycznych Jadalne gatunki grzybów źródłem substancji dietetycznych i leczniczych(ISBN 978-83-931818-9-6).
Po uświadomieniu sobie siły drzemiącej w rydzu (właściwości przeciwnowotworowe, antyreumatyczne, immunostymulujące, przeciwbakteryjne i przeciwutleniające) chylę czoła przed autorami sloganu zdrów jak rydz. Siła przyjazna człowiekowi jest w nim wielka. Nasz bohater, szeroko pojęty rydz, zasługuje na swoje święto. Tak, tak, to nie żart. W tym roku w Wysowej świętujemy już po raz dwunasty. Wiwat XII Święto Rydza!
Tekst: Barbara Piech
Stowarzyszenie Na Grzyby/ grzybiarze.eu
SOBOTA, 28.09.201
8.30 – Polowanie na Rydza! konkurs w rydzobraniu (obowiązują zapisy)
11.30 – Pokaz kulinarny uczniów szkół gastronomicznych Zdrowa, bo z lasu, potrawa jednogarnkowa
12.00 – Wycieczka z leśnikiem do niedalekiego bobrowiska
13.00 – Akademia Kulinarna Leśny Kucharz Rydzowej Królowej zdrowo miesza – gotuje Janusz Myjak – szef kuchni Restauracji Szósty Zmysł Hotelu Spa Dr Irena Eris
14.30 – Pijaństwo – Teatr na schodkach
15.00 – Rozstrzygnięcie konkursu Polowanie na Rydza!
18.30 – Dansing Rudy, rusy, rudy rydz…
…
11.00 – 17.00 – Kiermasz
11.00 – 17.00 – Patyk i spółka – warsztaty dla Dużych i Małych
11.00 – 17.00 – Lasy Państwowe – Dla lasu, dla ludzi
11.00 – 17.00 – Spotkania na leśnej polanie
12.00 – 16.00 – Wystawa mikologiczna
SPOTKANIA NA LEŚNEJ POLANIE
11.00 – 11.30 – Bezpieczny pobyt w lesie – pogadanka
11.45 – 12.45 – Las w słoiku – warsztaty (zapisz się!)
13.00 – 13.30 – 95 lat LP – jak zmienił się świat i lasy – pogadanka
13.45 – 14.15 – Praca leśnika (w polskiej części Karpat) – pogadanka
14.30 – 15.30 – Budki i karmniki – warsztaty (zapisz się!)
15.45 – 16.15 – Rykowisko – okres godowy jeleni – pogadanka
16.30 – 17.00 – Bóbr – kiedyś i dziś – pogadanka
WARSZTATY DLA DUŻYCH I MAŁYCH
12.00 – 12.30 – Fartuch z ekoprintem – zapisz się!
12.00 – 13.30 – Bransoletka makramowa – zapisz się!
12.00 – 13.30 – Jem zielsko – zapisz się!
14.00 – 15.30 – Lalki motanki – zapisz się!
14.00 – 15.00 – Rude jest piękne – zapisz się!
15.00 – 16.30 – Woreczki na zakupy
NIEDZIELA, 29.09.2019
13.30 – Koncert Kapeli Hanki Wójciak cz. 1
14.30 – Konkurs aktorski Bajki, baśnie, o lesie właśnie (obowiązują zapisy)
15.30 – Rozstrzygnięcie konkursu Bajki, baśnie, o lesie właśnie oraz zawodów Chata Pioniera
przed SDZ
15.45 – Koncert Kapeli Hanki Wójciak cz. 2
…
10.00 – 14.00 – Chata Pioniera
11.00 – 17.00 – Kiermasz
11.00 – 17.00 – Patyk i spółka – warsztaty dla Dużych i Małych
11.00 – 17.00 – Lasy Państwowe – Dla lasu, dla ludzi
11.00 – 17.00 – Spotkania na leśnej polanie
12.00 – 16.00 – Wystawa mikologiczna
SPOTKANIA NA LEŚNEJ POLANIE
11.00 – 11.30 – Bezpieczny pobyt w lesie – pogadanka
11.45 – 12.15 – 95 lat LP – jak zmienił się świat i lasy – pogadanka
12.30 – 13.30 – Domki dla owadów zapylających – warsztaty (zapisz się!)
13.45 – 14.15 – Praca leśnika (w polskiej części Karpat) – pogadanka
14.30 – 15.00 – Rykowisko – okres godowy jeleni – pogadanka
15.15 – 15.45 – Bóbr – kiedyś i dziś – pogadanka
WARSZTATY DLA DUŻYCH I MAŁYCH
12.00 – 13.00 – Jesienna biżuteria – zapisz się!
13.00 – 14.00 – Jesienna biżuteria – zapisz się!
12.00 – 13.30 – Linoryt domowym sposobem – zapisz się!
14.00 – 15.30 – Octy ziołowe – zapisz się!
14.00 – 15.00 – Na odporność – zapisz się!
14.00 – 15.30 – Filcowana broszka
Zapisy na warsztaty zostaną uruchomione 17 września. Zapisów będzie można dokonać tylko przez udostępnione formularze online.
